Milowe kroki w rozwoju telewizji to okres międzywojenny. To czas przejścia z telewizji mechanicznej do elektrycznej, z eksperymentalnych laboratoriów do komercyjnych stacji nadawczych. W tym wyścigu technologicznym i naukowym swój udział miała również Polska. Jest to o tyle budujące, że nasz kraj wówczas odradzał się po długim okresie suwerennego niebytu.
Warto rozpocząć od przytoczenia nazwisk dwóch Polaków, którzy dali podwaliny do rozwoju telewizji jeszcze w XIX wieku. Pierwszy z nich to Jan Szczepanik z Krakowa, nazywany „polskim Edisonem”. W 1897 roku opatentował on w Wielkiej Brytanii urządzenie o nazwie Telektroskop. Wynalazek umożliwiał transmisję obrazu i dźwięku. O doniosłości dokonania Polaka świadczy informacja zamieszczona w numerze New York Times z 1897 roku. Trzy lata później na światowej wystawie w Paryżu pojawił się udoskonalony wariant Telefot.
Telektroskop Szczepanika. New York Times, 3 kwiecień 1898
Druga postać to Mieczysław Wolfke, gimnazjalista z Częstochowy, późniejszy profesor Politechniki Warszawskiej. W roku 1900, kiedy miał zaledwie 17 lat opublikował pracę pt. „Telektroskop bez drutu. Aparat do przenoszenia obrazów za pomocą fal elektromagnetycznych”.
1929 – Inż. Stefan Manczarski opatentował „Sposób telewizyjnego przesyłania obrazów za pośrednictwem drutu i radia”. Swoje urządzenie zaprezentował tego samego roku na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu. Wynalazek funkcjonował w oparciu o znaną wcześniej tarczę Nipkowa.
Opis Patentowy Stefan Manczarski, 1929
1931 – Zespół inżynierów pod kierownictwem Fryderyka Dyrny i Edwarda Twardowa buduje w Katowicach aparaturę nadawczo – odbiorczą. Wykorzystywała ona system Bairda. Eksperymentalna transmisja zakończyła się sukcesem.
1935 – Państwowy Instytut Telekomunikacyjny /PIT/ w Warszawie rozpoczyna systematyczne prace laboratoryjne nad zagadnieniami telewizji. Inicjatorem działań był inż. Janusz Groszkowski, a zespołem badawczym kierował inż. Lesław Kędzierski.
Instytut Telekomunikacyjny w Warszawie. Antena, 1936
1936 – Wyniki wstępne prac dotyczące telewizji były bardzo zachęcające. Stąd też wyasygnowano w budżecie środki na budowę Doświadczalnej Stacji Telewizyjnej. Do prac nad rozwojem telewizji włączyło się Polskie Radio pod kierownictwem inż. Władysława Cetnera.
Warszawa dostaje stację telewizyjną – artykuł w dzienniku lwowskim „Chwila” z czerwca 1936 roku
1937 – Jesienią rozpoczęto prace polegające na zainstalowaniu aparatury nadawczej na 16 piętrze budynku towarzystwa The Prudential Assurence Co.Ltd. /w skrócie Prudential/. Była to najwyższa budowla przedwojennej Warszawy. Urządzenia zasilające umieszczono w podziemiach wieżowca. Jak donosiła ówczesna prasa większość wyposażenia ośrodka telewizyjnego była produkowana przez PIT i Polskie Radio. Poniżej zamieszczam dwa zdjęcia, bardzo podobne, co pozwala wnioskować, że do Warszawy dotarły również urządzenia angielskiej firmy Marconi-EMI.
Nadajniki i modulatory foniczne i wizyjne zainstalowane w gmachu Prudential. Przegląd Elektrotechniczny, 1939
Urządzenia Marconi-EMI w The Alexandra Palace TV Station. Televisie, J.M.F. van de Ven, 1946
1938 – Uruchomiono nadajnik foniczny i wizyjny. Aparatura analizująca, czyli przetwarzająca obraz z taśmy filmowej na sygnał elektryczny działała w niskiej rozdzielczości 120 linii i była typu mechanicznego. Na dachu Prudentialu stanęła 27- metrowa metalowa konstrukcja zwieńczona antenami. Polskie Radio wyprodukowało pierwsze odbiorniki telewizyjne z ekranem 22×18 cm. Dnia 5 października sukcesem zakończono pionierskie próby odbioru wizji drogą radiową.
Gmach Towarzystwa Prudential z wieżą telewizyjną. Warszawa 1938-1939
Informacja z Dziennika Ostrowskiego z roku 1938 na temat stacji telewizyjnej w Warszawie
Telekino wyprodukowane przez PIT. System służył do mechanicznego odczytu treści filmu zapisanej na taśmie filmowej i zamiany na sygnał elektryczny. Układ mechaniczny miał niską rozdzielczość. Wykorzystywano tarczę Nipkowa.
Odbiornik telewizyjny wyprodukowany przez laboratorium doświadczalnego ośrodka telewizyjnego w Warszawie w 1938 roku – widok z zewnątrz. Historia radiofonii i telewizji w Polsce, S. Miszczak, 1972
Odbiornik telewizyjny wyprodukowany przez laboratorium doświadczalnego ośrodka telewizyjnego w Warszawie w 1938 roku. Historia elektryki polskiej, 1974
1939 – Budowa kolejnych odbiorników telewizyjnych przenośnych. Prace nad telewizją całkowicie elektryczną w rozdzielczości 343 linii i kamerą ikonoskopową – lampa elektronowa, która zamieniała obraz optyczny na impulsy elektryczne. Próbna emisja programów telewizyjnych. Repertuar obejmował kroniki filmowe i filmy fabularne na czele z „Barbarą Radziwiłłówną”. Dnia 26 sierpnia, tuż przed wybuchem wojny odbył się pierwszy w Polsce publiczny pokaz działania telewizji. Wydarzenie wmontowano w scenariusz II Dorocznej Wystawy Radiowej. Na tę okazję sprowadzono wóz transmisyjny firmy Philips wraz z mobilnym studio, kamerą ikonoskopową oraz odbiornikami telewizyjnymi. Te ostatnie pracowały w standardzie 405 linii. Można przypuszczać, że telewizory nie miały dużych gabarytów aby ułatwić ich transport. Jedyny ówczesny model stołowy to Philips 2405. Wersja luksusowa odbiornika z dużym ekranem projekcyjnym Tel6 prawdopodobnie również była prezentowana.
II Doroczna Wystawa Radiowa 26.08.1939. Anons prasowy Polska Zbrojna
Wóz transmisyjny Philips. Emitowany sygnał telewizyjny był odbierany przez fale eteru lub drogą kablową. W drugim przypadku odbiorniki telewizyjne znajdowały się w siostrzanym wozie w pobliżu. Philips Technical Review, 1938
Odbiornik telewizyjny Philips Tel6 z 1937 roku. Televisie, J.M.F. van de Ven, 1947
Fragment artykułu oceniającego pokaz telewizji w ramach II Dorocznej Wystawy Radiowej. Kurier Poznański, 1939
Mobilne studio telewizyjne Philips oświetlane 5 lampami rtęciowymi. System wymagał aktywnego chłodzenia wodą z pompą i radiatorem. Obok widoczna kamera ikonoskopowa. Philips Technical Review, 1938
Odbiornik Telewizyjny Philips, model 2405 został zaprezentowany podczas wystawy Radiolympia w 1939 roku w Londynie. Informacje techniczne o tym urządzeniu są bardzo skąpe. Kineskop okrągły 9 cali, szafka s/w/g + kubek szyjki kineskopu odpowiednio 61x41x36 + 5,5 cm, chassis zbudowane na 14 lampach. Identyczna elektrycznie wersja podłogowa miała oznaczenie 2407. Practical Wireless, 1939
Wybuch II wojny światowej przerwał intensywny rozwój telewizji w Polsce. Okupanci już w we wrześniu 1939 roku zdemontowali i wywieźli aparaturę Eksperymentalnej Stacji Telewizyjnej. W 1944 roku eksplozja potężnego pocisku kaliber 600 mm zmiotła maszt z budynku Prudentialu.
Po wojnie w 1947 roku PIT w Warszawie wznowił prace nad budową aparatury telewizyjnej. Początkowo wykorzystywano system 441 liniowy. Pracami tymi jak przed wojną kierował inż. Lesław Kędzierski. W 1949 roku przeprowadzono pierwsze próby praktyczne.
Odbiornik telewizyjny z 1948 roku projektu inż. W. Rutkowskiego na 441 linii. Zawierał charakterystyczne czerwone pentody EF50, o których się mówi, że wygrały II Wojnę Światową. Były bowiem używane w wojskowych radarach.
1951 – W trakcie wystawy „Radio w walce o pokój i postęp” zorganizowano pierwszy publiczny pokaz aparatury telewizyjnej w powojennej Polsce. Wystawę trwającą do początku 1952 roku obejrzało około 100 tys. osób.
Kamera wyprodukowana przez Państwowy Instytut Telekomunikacyjny i zaprezentowana na wystawie Radio w walce o pokój i postęp w 1951 roku. Historia radiofonii i telewizji w Polsce, S. Miszczak, 1972
1952 – Rozpoczęła nadawanie Doświadczalna Stacja Telewizyjna Instytutu Łączności. Były to narodziny telewizji programowej. Początkowo do odbioru fonii był używany zwykły odbiornik radiowy. Do 1955 roku tygodniowy czas emisji telewizji nie przekraczał 6 godzin.
1953 – W Komitecie do Spraw Radiofonii „Polskie Radio” powołano Samodzielną Redakcję Programu Telewizyjnego przekształconą 2 lata później w Naczelną Redakcję Programu Telewizyjnego
1954 – stworzenie Doświadczalnego Ośrodka Telewizyjnego, działającego już niezależnie od Instytutu Łączności.
1956 – Premier Józef Cyrankiewicz dokonał uroczystego otwarcia Warszawskiego Ośrodka Telewizyjnego. W tym roku miała miejsce również inauguracja programu Tele-Echo, prowadzonego przez Irenę Dziedzic. Jego emisja trwała nieprzerwalnie przez 25 lat. Ostatnie wydarzenie w tym roku warte uwagi to wyprodukowanie pierwszego polskiego telewizora Wisła. W istocie był on bardziej radziecki niż polski, ponieważ był wierną kopią telewizora Awangard.
W publikacji z 1924 roku „Radjo a życie” czytamy:
„Tyle nam dało w ciągu niespełna 30 lat istnienia radjo. Jakie niespodzianki nam ono przygotuje w najbliższej przyszłości – trudno przewidzieć. W każdym razie telewizja t. j. widzenie na odległość i przenoszenie energji, są to dwa najbliższe etapy, o których już się mówi w kołach specjalistów”